Variaties op mantelzorg. De inzet en beleving van mantelzorgers in de context van de vermaatschappelijking van de zorg

Variaties op mantelzorg: het onderzoek

 
Het Vlaamse beleid trekt resoluut de kaart van de vermaatschappelijking van de zorg waarbij zorg en  ondersteuning worden geboden ‘in en waar mogelijk door de vertrouwde omgeving’. Deze  beleidskeuze doet een appèl op de inzet van familie, vrienden, buren en andere naasten. Terzelfdertijd  leiden een aantal demografische en socio-culturele evoluties ertoe dat de mantelzorg onder druk komt  te staan: mantelzorgers zijn niet altijd beschikbaar én zij lopen een reëel risico op overbelasting. 

Het doctoraat van Benedicte De Koker beoogt een beter zicht te krijgen op de variatie tussen mantelzorgers op het vlak van  de zorg die zij bieden, hun ervaren zorgbelasting en de beleving van professionele hulp in de  thuissituatie. Aangezien mantelzorg voortvloeit uit bestaande sociale relaties, gaat bijzondere  aandacht uit naar de rol van het verwantschapstype en het al dan niet samenwonen van de  mantelzorger en zorgvrager. Het theoretisch-onderzoekmatige luik wordt gekoppeld aan de 
uitwerking van een praktijkgericht instrument voor professionele hulpverleners om in gesprek te gaan  met mantelzorgers en hen op maat te ondersteunen. 

Intensiteit van de zorg

Een eerste onderzoeksvraag is welke socio-demografische kenmerken van een (potentiële)  mantelzorger samenhangen met het verlenen van zorg binnen of buiten het eigen huishouden en met  de intensiteit van deze zorg. De resultaten van het onderzoek bij Vlamingen van 25 tot 64 jaar laten  zien dat socio-demografische kenmerken zwakke ‘voorspellers’ zijn van het al dan niet verlenen van  mantelzorg. De intensiteit van de hulp hangt wel in sterke mate samen met de locatie: binnen het  eigen huishouden wordt meer zorg verleend. 

Steunparadox

De tweede onderzoeksvraag zoekt naar de factoren die een impact uit oefenen op de mate waarin  mantelzorgers de zorg als belastend ervaren?  Algemeen tonen de resultaten aan dat vrouwen en mantelzorgers van een partner of kind een hogere belasting ervaren, evenals wie meer intensief zorgt en een minder kwaliteitsvolle relatie heeft met de  zorgontvanger. Een opmerkelijke vaststelling is dat wanneer professionele hulp aanwezig is, de  mantelzorger meer belasting ervaart, wat wijst op een ‘steunparadox’. 

Steunparadox ontrafeld

De derde onderzoeksvraag gaat dieper in op de verschillen in de zorgbelasting tussen volwassen  kinderen die zorgen voor een zorgbehoevende ouder en partner-mantelzorgers. Partners ervaren  gemiddeld een hogere zorgbelasting die deels te verklaren is door de hogere  intensiteit van de zorg die ze verlenen.  De vierde onderzoeksvraag gaat dieper in op de ‘steunparadox’. Via focusgroepen met volwassen  kinderen en partners van een zorgbehoevende oudere persoon, wordt nagegaan hoe zij professionele  hulp in de thuissituatie ervaren. Het ontvangen van hulp omvat positieve en negatieve elementen,  waarvan de balans wordt bepaald in een complex samenspel tussen de mantelzorger, zorgontvanger,  de professionele hulp en de organisatie van het formele zorgsysteem. 

Leidraad voor hulpverleners

Tot slot wordt het instrument ‘Zicht op mantelzorg’ (De Koker & De Vos, 2013) voorgesteld, als leidraad  voor hulpverleners om in een semi-gestructureerd gesprek zicht te krijgen op de situatie en  ondersteuningsnoden van mantelzorgers van ouderen met een chronische zorgnood. In de context  van vermaatschappelijking is het van essentieel belang dat mantelzorgers kunnen rekenen op steun  en erkenning van hun positie, noden en verwachtingen. Dit veronderstelt een verandering in het  professioneel handelen van hulpverleners in de zorg en welzijnssector, evenals tijd en ruimte binnen  organisaties om mantelzorgers structureel te betrekken en te ondersteunen. 

Meer info